تصور کنید از فضاهای بسته وحشت دارید و برای همین از آسانسور استفاده نمیکنید.
ترس از صحبت در جمع موجب از دست دادن فرصتهای شغلیتان شده است.
یا به علت ترس زیاد از حشرات با اینکه علاقه زیادی به طبیعت دارید از رفتن به کوه و دشت اجتناب میکنید.
موارد ذکر شده نمونه هایی از مشکلاتی است که افراد مبتلا به فوبیا تجربه میکنند.
اما باید بدانیم، همهی این ترسها قابل درمان هستند و میتوان زندگی آرام تری را تجربه کرد.
در این مقاله قصد داریم به مسائل زیر بپردازیم:
به چه ترسی فوبیا میگوییم؟
چگونه میشود با واقعیت مجازی (VR) به درمان فوبیا پرداخت؟
این درمان جواب میدهد؟ چرا باید این روش درمان را انتخاب کرد؟
فوبیا یا هراس خاص چیست؟فوبیا یا هراسهای خاص، ترس مداوم و شدید از شی یا موقعیت مشخص است که باعث اختلال کاکرد شخص در زندگی روزانهاش میشود. برای مثال ترس از حیوانات، خون، سوزن یا ترس های موقعیتی مانند ترس از ارتفاع، پرواز، هواپیما، صحبت در جمع و فضای بسته. این ترس ها غیر معمول و شدید هستند که به روند طبیعی زندگی آسیب میزند. مثلا ترس از سوزن و آمپول به حدی است که حاضر است دکتر نرود.
مواجهه سازی Exposure Therapy راهی برای درمان فوبیادر روانشناسی یکی از درمانهای موثر فوبیا مواجهه سازی Exposure Therapy یا غرقه سازی با محرک وحشت آور است.
ما با دوری از شی یا موقعیت ترس آور، وحشت و اضطرابمان را کاهش میدهیم. این اجتناب ممکن است در لحظه ما را نجات بدهد، اما مسئله را حل نمیکنیم و در واقع نوعی فراراست.
در مواجهه درمانی در محیطی امن فرد با ترس اش رو به رو می شود و به تدریج بر آن غلبه می کنند. روش های مختلفی وجود دارد: مواجهه زنده یا سنتی، مواجهه خیالی و…
امروزه با پیشرفت تکنولوژی و ورود واقعیت مجازی در حوزه های پزشکی و درمانی، امکان شبیه سازی موقعیت ها و درنتیجه مواجهه درمانی از طریق واقعیت مجازی VRET وجود دارد.
درمان مواجهه مجازی چطور انجام می شود؟باتوجه به پژوهش های دانشمندان، 83 درصد از افرادی که واقعیت درمانی مجازی را امتحان کرده اند ، توانسته اند ترس خود را پشت سر بگذارند.
این درمان علاوه بر اینکه کارآمدی و اثرگذاری، به نظر من جذاب و متفاوت است. انگار که وارد یک بازی یا فیلم شدید و شما نقش اصلی و قهرمان آن هستید. و البته مشکلاتتان برطرف میشود.
یک تیر و دو نشان
فرض کنید ترس از پرواز دارید، شما قرار است برای درمان آن تجربه ای به مثابه زیر داشته باشید:
روی یک صندلی راحت می نشینید و یک جفت عینک درمانی واقعیت مجازی می پوشید. همراه با درمانگر متخصص، شبیه سازی داخل محفظه مسافر هواپیما را مشاهده می کنید و می توانید برای دیدن همه جنبه های داخلی به اطراف نگاه کنید.
شما نه تنها هواپیما را می بینید ، بلکه همان صداهایی را می شنوید که اگر واقعاً در پرواز بودنید؛ مانند اعلامیه مهماندار هواپیما یا صدای غرش موتورهای هواپیما را تجربه می کنید. علاوه بر این، صندلی درمانی واقعیت مجازی با حرکت هواپیما “برخاست” یا “پرواز” ارتعاش می کند تا شبیه سازی قانع کننده تری ارائه دهد.
حتی اگر شخصی بداند که برنامه واقعیت مجازی کاملاً واقع بینانه نیست ، واقع گرایی کافی در آن وجود دارد تا بتواند پاسخ های عاطفی او را نسبت به هراس خود تحریک کند. به تدریج شما ترس، اضطراب و وحشت بیشتری را تجربه میکنید و درمناگر با روش های آرام سازی و relaxation ودیگر فنون در کنار شماست تا بر ترستان فائق آیید. در واقع نوعی حساسیت زدایی به موقعیت و محرک ترس آور رخ میدهد.
آزمایش های انجام شده در زمینه VRETدر دو دهه اخیر برای درمان ترس از عنکبوت، پرواز، صحبت در جمع و… از VRET استفاده شده است.
پروفسور دنیل فریدمن، آزمایشی در رابطه با فوبیا ارتفاع یا Acrophobia طراحی کرد. داوطلبان 100 نفر بودند که تشخیص قطعی فوبیا از ارتفاع داشتند. افراد به طور میانگین 30 سال این ترس را تجربه کرده بودند.
نیمی از شرکت کنندگان یعنی 49 نفر به طور تصادفی در گروه واقعیت مجازی قرار گرفتند. 2 نفر قادر به تکمیل درمان نبودند؛ زیرا اینکار برایشان دشوار بود.
درمان به صورت 6 جلسه ی 30 دقیقه ای، در طول دو هفته انجام شد. شرکت کنندگان توسط هدست های VR وارد ساختمانی 10 طبقه در محیط واقعیت مجازی شدند.
در هر طبقه موظف به انجام کاری بودند. با ایستادن در لبه ها شروع کردند، توپ را از ارتفاعی به زمین انداختند و بعد با مشکلات چالش برانگیزتری مانند عبور از پل روبهرو شدند. همچنین از افراد خواسته می شد، علت ترس شان را بیان کنند. بعد از اتمام جلسات، 34 نفر از 49 شرکت کننده یعنی 69% جزء مبتلایان فوبیا ارتفاع طبقه بندی نشدند.
در آزمایش دیگری که در سال 2002 انجام شد، نتایج نشان داد ؛ VRET توانسته به اندازه درمان مواجهه زنده یا سنتی موثر باشد. پس از درمان و ۶ ماه پیگیری به طور معنی داری منجر به کاهش اضطراب، اجتناب و ایجاد نگرش مثبت تری به ارتفاع در شرکت کنندگان شود.
و یا در سال 2010 تنها یک جلسه VRET و صرف 180 دقیقه موجب کاهش اضطراب سوسک هراسی شده و اثر درمانی در پیگیری بعد 12 ماه باقی ماند
همینطور مقاله ی چاب شده توسط فیلیپ لیندر و همکاران در 2021 طبق آزمایشی که اجرا میکند، بیان میکند یک جلسه درمان VRET بر کاهش اضطراب هنگام صحبت در مقابل عموم موثراست.
برتری درمان مواجهه مجازی نسبت به درمان سنتیشبیه سازی هر موقعیت ترس آور
قابل کنترل بودن شدت مواجهه برای درمانگر
قابل تکرار بودن شبیه سازی
رعایت حریم شخصی مراجعه کننده (امنیت بیشتر)
صرفه جویی در وقت و انرژی (نیاز به رفتن به مکان هایی مثل آسانسور، بالای پل،یا.. نیست!)
